مرحوم آخوند ملاعلی، اهنگ کردی شیتی کردم عقلی بردم جد دوم آیت اللّه احمدی مـیانجی بـه شمار مـی آید. اهنگ کردی شیتی کردم عقلی بردم او درون روستای جهندنیر، از توابع شمالی شـهرستان مـیانـه دیده بـه جهان گشود. اهنگ کردی شیتی کردم عقلی بردم دوران کودکی را درون همان جا سپری کرد. سپس جهت تحصیل علوم دینی، راهی حوزه علمـیه تبریز شد. با فقر و تنگدستی شدید بـه تحصیلات حوزوی پرداخت. چون خط خوشی داشت، بـه ناچار با خطاطی و استنساخ متون درسی حوزه، بخشی از نیـازهای مادی خود را تأمـین مـی ساخت. وی با وجود مشکلات مادی، که تا حدودی توانست بـه مراتب خوبی از علوم اسلامـی دست یـابد؛ چنان کـه در رشته هایی مانند: اهنگ کردی شیتی کردم عقلی بردم ادبیـات عرب، معانی و بیـان، فقه و اصول زحمات زیـادی کشید و در بُعد اعتقادی بـه کتاب «عدة الداعی و نجاح الساعی» علامـه حلی حاشیـه زد و درباره امامت نیز جزوه های نوشت.
او مدتی بعد بـه زادگاه خود بازگشت و در منطقه گرمرود و روستاهای آن، بـه تبلیغ دین و خدمت بـه مردم پرداخت. که تا این کـه یک سال بـه دلایل نامعلومـی بـه منطقه «اوچ تپه» از توابع غربی شـهرستان مـیانـه بـه روستای «پورسخلو» رفت. رفتار و کردار و فعالیت های وی، با استقبال و پسند مردم آن روستا مواجه شد و به درخواست آنان، مرحوم ملاعلی به منظور همـیشـه درون آن روستا ماندگار گردید و همت خود را درون جهت رسیدگی بـه امور مذهبی و رفع مشکلات روزمره مردم معطوف ساخت.
او درون رفتار و کردار و در عبادت و بندگی سرمشق بود؛ چنان کـه مردم منطقه بـه شدت تحت تأثیر این بُعد از شخصیت وی قرار گرفتند و پس از درگذشت آن عالم ربانی، محل عبادت و ساو را مورد تبرذر و نیـاز خود قرار دادند.
از وی دست نوشته هایی ارزشمند بـه صورت استنساخ از کتاب «شرح لمعه»، «شرایع الاسلام» و قسمتی از «تفسیر صافی» بـه جای مانده است.
مرحوم ملاعلی، دو فرزند پسر بـه نام های محمود و احمد داشت، کـه هر دو راه پدر را پیش گرفتند و به تحصیل علم و دانش روی آوردند و در تبلیغ دین و هدایت مردم منطقه، نقش بـه سزایی داشتند.
حجة الاسلام و المسلمـین شیخ احمد فرزند کوچک پدر (جدّ اول آیت اللّه احمدی مـیانجی)، بیش از برادر بزرگش محمود بـه فراگیری علوم اسلامـی علاقه نشان داد. لذا بـه آموخته های خود درون خدمت پدر بسنده نکرد و به حوزه علمـیه تبریز هجرت نمود. با تلاش پی گیر خود بـه مراتب بالایی از علوم و فضایل اخلاقی رسید؛ بـه طوری کـه پس از بازگشت بـه روستای خود، مردم مـیانـه از وی خواستندکه بدانجا هجرت کند؛ اما او بـه دلایلی منطقه و زادگاه خود را مقدم داشت و در آنجا، علاوه بر رسیدگی بـه امور مذهبی، سیـاسی و اجتماعی مردم، بـه کشاورزی نیز اشتغال داشت. او بعد از سال ها تلاش و خدمت درون سال 1336 ه . ق درگذشت.(1)
پدر و مادر
ثقة الاسلام ملاحسینعلی احمدی (فرزند حجة الاسلام شیخ احمد)، پدر آیت اللّه احمدی مـیانجی است. او درون همان روستای پورسخلو بـه دنیـا آمد. بعد از دوران کودکی با تشویق و همت پدر درون سال 1331 ق، رهسپار حوزه علمـیه تبریز شد. حدود پنج سال درون آن مرکز علمـی بـه تحصیل پرداخت و از محضرت اساتیدی مانند آیت اللّه آقا مـیرزا خلیل مجتهد که تا سطح شرح لمعه فیض برد. همزمان با درگذشت پدر کـه مصادف با سال 1336 بود، بـه منطقه بازگشت و به جای پدر مسؤولیت رهبری و هدایت مردم را بر دوش گرفت. چون از روحیـه اجتماعی خوبی برخوردار بود، درون مدت کوتاهی توانست بـه امور تبلیغی، فرهنگی و مذهبی توسعه و کارایی بیشتر و بهتر بدهد. قدرت و نفوذ معنوی وی درون منطقه بـه قدری چشمگیر بود کـه افراد شرور و خوانین از برخوردهای صریح و ظلم ستیز او درون هراس و اضطراب بودند و هرگز نمـی توانستند پای خود را از گلیم خویش بیشتر دراز کنند؛ چنان کـه نقش تاریخی وی درون غائله آذربایجان درون سال 1325 ش، درون جهت هدایت مردم و مبارزه آنان با مسلک کمونیستی بری پوشیده نیست.(2)
آیت اللّه احمدی مـیانجی، درون یـادداشت های پراکنده خود ویژگی های اخلاقی و فعالیت های اجتماعی پدر را چنین بیـان مـی کند:
«... مادرم از فرزندان حضرت رسول (ص) و مرحوم پدرم طبق نوشته خودش، کـه در آخر جلد دوم «شرح لمعه» آمده، درون سال 1335 ق «شرح لمعه » مـی خوانده هست و درون سال 1336 ق. کـه قحطی بزرگ اتفاق افتاد و پدرم ترک تحصیل نموده و مشغول تبلیغ و خدمت درون محل شده است. پدرم خود زارع بود و کشاورزی داشت. خود درون باغ ها درون آبیـاری و حفر چشمـه ها و درختکاری، و وقت خرمن کوبیدن گندم، کار مـی کرد و هر سال زکات و خمس مـی داد.
در ایـام ماه رمضان و محرم منبر مـی رفت و در طول سال بـه کارهای شرعی مردم، تبلیغ احکام، رفع منازعات و اصلاح بین الناس مـی پرداخت. بـه حضرت امام حسین (ع) علاقه خاصی داشت. گاهی تنـها به منظور خودش روضه مـی خواند و گریـه مـی کرد. حتی درون صحرا و در باغ، هنگام کار، و در مجالس مختلف کـه برای مردم صحبت مـی نمود، درون آخر روضه مـی خواند.
من درون ایشان حرص بر دنیـا، و حسد بـه هم نوع ندیدم؛ بلکه بر عکس، خدمت بـه هم نوع و احترام را لازم مـی دید و در رفع حوایج مردم کوشش مـی کرد...»
او درون اواخر عمر، بـه شـهر مـیانـه رفته و در همانجا ماندگار شد. بعد از اندکی درون سال 1351 ش، چشم از جهان فروبست. پیکر این عالم پرتلاش بـه شـهر قم انتقال داده شد و در قبرستان وادی السلام بـه خاک سپرده شد.
تولد و تحصیل
آیت اللّه علی احمدی مـیانجی، چهارم محرم الحرام 1345 ه . ق (1306 ش) درون روستای پورسخلو دیده بـه جهان گشود. دوران کودکی و نوجوانی را درون چنین محیط خانوادگی، کـه سرشار از تلاش و کوشش، صفا و صمـیمـیت و عبودیت و معنویت بود، سپری کرد و در دامن مادری از سلاله رسول اکرم (ص) کاملاً تربیت اسلامـی یـافت. وی آموزش کتاب های «نصاب الصبیـان»، «گلستان سعدی»، «منشأت امـیر نظام»، «ابواب الجنان»، «تاریخ نادر» و مقدمات عربی را نزد پدر گذرانیده و با پشتکار خود توانست حدود دویست بیت از «نصاب» را حفظ کند و تا حدودی بـه زبان فارسی مسلط شود.
استاد دلسوز
سال 1358 ه . ق (بهار 1318) درون سن دوازده سالگی، پدر او را بـه شـهر مـیانـه آورد و فرزندش را بـه دست عالمـی فداکار و دلسوز سپرد که تا به صورتی کـه خود مصلحت مـی داند، تعلیم و تربیت کند.
این روحانی ربّانی، مرحوم حضرت آیت اللّه آقا مـیرزا ابومحمد حجتی، یکی از دوستان صمـیمـی و قدیمـی پدر و از شاگردان حضرت آیت اللّه العظمـی حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی درون قم بـه شمار مـی رفت کـه به تازگی از آن شـهر بـه مـیانـه بازگشته و به جای مرحوم پدرش آیت اللّه آقا مـیرزا محمد حجتی، رهبری مذهبی مردم مـیانـه را بر عهده گرفته بود.(3) او با م و هدایت آیت اللّه حائری، تصمـیم داشت، حوزه علمـیه مـیانـه را کـه از مدت ها پیش بـه تعطیلی گراییده بود، دوباره فعال کند. لذا ورود این طلبه جوان و پرشور، بـه عملی تصمـیم وی سرعت و عینیت بیشتر بخشید و آیت اللّه احمدی اولین شاگرد حوزه درسی ایشان شد.
آیت اللّه احمدی مـیانجی نخست آموزش نحو را بـه تنـهایی پیش استاد آغاز کرد. بدین جهت او روزها و گاه شب ها درون منزل استاد بـه سر مـی برد. بعدها نیز چند نفر دیگر بـه شاگردان استاد، اضافه شدند و بدین ترتیب عملاً قسمتی از منزل آیت اللّه حجتی به منظور تعلیم و تربیت طلاب اختصاص یـافت.
استاد با مشاهده تلاش و استعداد و علاقه و خلوص اولین شاگردش، حتی بیش از فرزندان خود زمـینـه های رشد و شکوفایی او را فراهم آورد. آیت اللّه مـیانجی با اشاره بـه همـین زحمات استاد مـی نویسد:
«... انصافاً ایشان درون راه تحصیل حقیر، بسیـار زحمت کشیده اند. جزاه اللّه خیراً...»
بنا بـه نوشته آیت اللّه احمدی، استاد هر روز مقداری تلاوت قرآن توصیـه مـی کرد. بعد چند حدیث یـاد مـی داد و سپس درس روز گذشته را مـی پرسید. اگر او خوب آموخته بود، آن گاه درس جدید را شروع مـی کرد.
او علاوه بر کتب علم نحو، کتاب حاشیـه درون منطق، معالم درون اصول، مطول درون معانی و بیـان و بخش های عمده شرح لمعه و قوانین الاصول را هم درون خدمت آیت اللّه آقا مـیرزا ابومحمد حجتی فرا گرفت. سپس قسمت باقیمانده از کتاب شرح لمعه و قوانین را نیز درون محضر حضرت آیت اللّه حاج شیخ لطفعلی زنوزی کـه به تازگی بـه مـیانـه وارد شده بود و حجة الاسلام و المسلمـین حاج مـیرزا مـهدی جدیدی آموخت. درون مجموع، تحصیلات و توقف وی درون این شـهرستان، حدود پنج یـا شش سال طول کشید.
دومـین راهنما
آیت اللّه حاج شیخ لطفعلی زنوزی دومـین استاد وی درون مـیانـه بـه شمار مـی آید. حاج شیخ لطفعلی، برادرزاده آیت اللّه مـیرزا رضی زنوزی تبریزی است. درون نجف اشرف از محضر آیـات عظام: نایینی، ایروانی و کاشف الغطا استفاده شایـان برد و با آیـات عظام: مـیلانی، خویی و مرعشی نیز هم بحث و هم درس شد. وی مجتهدی مسلم و از علمای بزرگ تبریز محسوب مـی شد؛ اما بـه دلیل آن کـه در شـهر مـیانـه ساکن بود، قدر و منزلت وی درون محافل علمـی شناخته نشد. ضمناً ایشان درون تعلیم و تربیت طلاب و اداره حوزه مـیانـه، با مسؤولین آن همکاری مـی کرد.(4)
به هر حال ایشان نیز با مشاهده استعداد و ضمـیر پاک آیت اللّه احمدی بـه گوهر وجودی او پی برد. لذا به منظور جلوگیری از ضایع شدن استعداد شاگردش، توقف بیش از پنج سال درون حوزه مـیانـه را بـه صلاح وی ندانست. بدین جهت بـه آیت اللّه احمدی پیشنـهاد کرد کـه هر چه زودتر بـه یکی از حوزه های قوی و مـهم هجرت کند. آیت اللّه احمدی، این پیشنـهاد را چندان جدی نگرفت؛ ولی آیت اللّه زنوزی کـه موضوع را همچنان پی گیری مـی کرد، با مساعدت آیت اللّه حجتی، وی را بـه این مـهم ملزم ساخت. نامـه ای بـه علامـه طباطبایی (صاحب تفسیر المـیزان)، کـه در تبریز بود، نوشت و از ایشان خواست که تا مقدمات تحصیلات سطوح عالی را درون آن شـهر به منظور آیت اللّه احمدی فراهم کند. بدین ترتیب آیت اللّه احمدی ، درون سال 1323 ه . ش بنا بـه اصرار آیت اللّه زنوزی، عازم حوزه تبریز شد و در مدرسه «حسن پاشا» ساکن گردید. ایشان خود درون این باره نقل مـی کرد:
«... بعد از استقرار درون مدرسه، خواستم بـه خدمت علامـه طباطبایی برسم و نامـه را تقدیم کنم. لذا از طلاب و اساتید و سایر علمای شـهر، آدرس منزل ایشان را خواستم؛ اما هیچ ایشان را نمـی شناختند و مـی گفتند ما که تا به حال یک همچون اسمـی و شخصی را نشنیده و ندیده ایم. بـه مدارس دیگر مانند طالبیـه رفتم، آنـها هم چنین گفتند. چند روز بـه همـین سبب معطل شدم که تا این کـه بالاخره بعد از مدتی با مشقت بسیـار آدرس منزل ایشان را بـه دست آوردم. فوری بـه خدمتشان رسیدم و نامـه را تحویل دادم. ایشان مرا مورد لطف قرارداد و به آیت اللّه مـیرزا رضی زنوزی کـه در آن ایـام از مدرسین بزرگ حوزه تبریز بود، معرفی کرد...»(5)
آیت اللّه احمدی، درمدت کوتاهی کـه در حوزه تبریز بود، از محضر اساتید بزرگ از جمله آیت اللّه مـیرزا رضی زنوزیب فیض نمود؛ اما بنا بـه دلایلی درون همان سال بـه مـیانـه برگشت و از آنجا بـه سوی شـهر مقدس قم روانـه شد.
تشرف بـه قم
آیت اللّه احمدی چون وارد شـهر مقدس قم شد، نخست بـه زیـارت کریمـه اهل بیت حضرت فاطمـه معصومـه (س) بار یـافت. بعد درون یکی از حجره های مدرسه دارالشفاء ساکن شد. او درون این شـهر، سطوح عالی را نزد مرحوم آیت اللّه سید حسین قاضی آموخت.(6) و بخش دیگری از آن را هم درون محضر حضرت علامـه طباطبایی (صاحب تفسیر المـیزان) کـه به تازگی از تبریز بـه قم مشرف شده بود، فرا گرفت.
آیت اللّه احمدی بعد از اتمام سطوح عالی فقه و اصول، درس خارج اصول را درون خدمت مرحوم آیت اللّه آقا مـیرزا احمد کافی الملک یـاد گرفت.(7) همزمان با این درس، دروس خارج فقه را درون ابواب مختلف، از محضر بزرگانی چون: بروجردی، گلپایگانی، محقق داماد(8) و علامـه طباطبایی (ره) بهره مـی جست و حتی درون درس خصوصی مرحوم محقق داماد و علامـه طباطبایی نیز شرکت مـی کرد. البته با مرحوم علامـه طباطبایی انس بیشتری داشت و به طور خصوصی درون زمـینـه فقه، اصول و اخلاق بهره ها برد.
آیت اللّه احمدی درباره آشنایی خود با علامـه نقل مـی کرد:
«اوائل، با این کـه از طریق مرحوم آیت اللّه زنوزی بـه ایشان معرفی شده بودم، اما چندان توجهی بـه من نمـی د که تا این کـه بعداً مأنوس شدیم و رفت و آمدم بـه خدمت ایشان زیـاد شد و معظم له نیز بـه بنده لطف داشتند. ولی همـیشـه درون ذهنم بود کـه چرا آقای طباطبایی درون اوایل این طور برخورد مـی د؟ یک روز کـه فرصتی پیش آمد، این سؤال را با ایشان درون مـیان گذاشتم، فرمودند: اول تصورم این بود کـه مـی خواهید بی جهت وقت مرا بگیرید و عمر خودتان را هم ضایع کنید. این بود کـه نمـی خواستم این طور بشود. اما بعد دریـافتم این طور نیست. لذا نظرم عوض شد...»(9)
آیت اللّه احمدی، درون بُعد اخلاقی بـه شدت تحت تأثیر شخصیت علامـه طباطبایی بود و گاه از ایشان نکات اخلاقی ظریفی را نقل مـی کرد و به متانت، وقار و ادب استاد عنایت خاص داشت. نمونـه هایی را درون این رابطه بیـان مـی نمود کـه در بخش های آینده بـه بعضی از آنـها اشاره خواهد شد.
تشکیل محفل تفسیری
او درون کنار تحصیل، با همکاری و همفکری تنی چند از دوستان فاضل خود، همچون آیـات: سید عبدالکریم اردبیلی، سید مـهدی روحانی و سید ابوالفضل مـیرمحمدی، اقدام بـه برگزاری بحث تفسیر هفتگی د و پس از ایشان نیز آیـات دیگری مثل: آقا موسی زنجانی، احمد آذری قمـی، احمد پایـانی، زنجانی و... بـه جمع آنان پیوستند. این محفل علمـی، بـه طور مرتب درون هر هفته برگزار مـی شد. اعضای جلسه هر کدام بـه تفاسیر مختلف مراجعه مـی د و پیرامون آیـات مباحث مفیدی را مطرح مـی نمودند کـه اغلب ظریف و دقیق و پربار بود. چنان کـه این اواخر آیت اللّه احمدی تأسف مـی خورد کـه چرا مذاکرات این جلسات از اول یـادداشت و ضبط نشد و مـی فرمود:
به خصوص آقای سید مـهدی روحانی، پیرامون هر آیـه ای از قران، یک برداشت و حرف جدیدی داشت.
گاهی بحث و گفتگو درون مـیان اعضا بـه قدری طولانی مـی شد و آقایـان مبانی همدیگر را مورد مناقشـه و نقض قرار مـی دادند کـه در نـهایت جمع بندی بحث ها را مشکل مـی کرد. درون این مورد آیت اللّه احمدی نقل مـی کرد:
«من هنگام جمع بندی جلسه بـه شوخی مـی گفتم: یک فایده جلسه تفسیر ما این هست که با این اشکالات و مباحثات، آیـات محکمـه خداوند، متشابه مـی شود؛ چون آقایـان آن قدر دقت و موشکافی مـی د کـه آن احتمال و نظری کـه انسان هنگام مطالعه داشت، از او گرفته مـی شد.»
اگر چه برخی اعضای این محفل قرآنی با گذشت زمان و به علت مسافرت بـه مناطق مختلف یـا مسئولیت های اجرایی درون تمام جلسات حضور نمـی یـافتند و شخصیت های دیگری مـی آمدند، با این حال اعضای اصلی و بنیـانگذار آن، از جمله آیت اللّه احمدی، همچنان با حضور قوی و فعال خود مانع از تعطیلی آن مـی شدند. این محفل تفسیری که تا همـین اواخر نیز ادامـه یـافت و نزدیک بـه نیم قرن بـه فعالیت خود ادامـه داد. از آیت اللّه احمدی، یـادداشت هایی از این جلسات بـه جای مانده است.
مدّرس فقه و معلّم اخلاق
وی از همان دوران طلبگی ضمن تحصیل، بـه تدریس نیز اهتمام داشت و درس های پیشین را بـه طلاب و فضلای پایین تر از خود مـی آموخت. آیت اللّه احمدی درون حوزه علمـیه قم جزو اساتید شناخته شده درون سطوح عالی بـه شمار مـی رفت. بـه فقه و بخصوص بـه کتاب ارزشمند مکاسب شیخ انصاری، عنایت و علاقه خاصی داشت و هر سال آن را به منظور عده ای تدریس مـی نمود. او درون امر آموزش طلاب، با شـهید آیت اللّه قدّوسی درون مدرسه حقّانی همکاری داشت و از اساتید سرشناس این مرکز علمـی و انقلابی محسوب مـی شد.
علاوه، درس اخلاق ایشان نیز درون سطح حوزه علاقمندان زیـادی داشت. لذا از مدارس مختلف، مانند مدرسه شـهیدین، مدرسه معصومـیه و مدرسه کرمانی ها، دعوت مـی شد و برای طلاب و فضلا درون سطح های گوناگون درس اخلاق، کـه با جذابیت ویژه ای توأم بود، ارائه مـی داد. او کـه یک عمر فقه را با اخلاق بـه هم آمـیخته بود، تبلور عینی یک «فقیـه اخلاقی» بود.
در خدمت امام و انقلاب
سال 1341، کـه قیـام مراجع معظم تقلید بـه رهبری حضرت امام خمـینی بر ضد لایحه «انجمن های ایـالتی ولایتی» آغاز شد، آیت اللّه احمدی حضور متعهدانـه خود را درون این نـهضت بزرگ اسلامـی بـه خوبی نشان داد. او درون هر رخداد مـهمـی، درون صورت لزوم، نخست بـه خدمت حاج آقا روح اللّه خمـینی و سایر مراجع معظم مـی رسید. بعد ازب رهنمودهای لازم عازم مـیانـه مـی شد و پیـام آنان را بـه روحانیت و مردم آن سامان مـی رساند و با سازماندهی روحانیت و روشنگری مردم، درون جهت آرمان های نـهضت اسلامـی گام های مؤثر و بلندی برداشت.
آیت اللّه احمدی، روش خاص خود را داشت: سعی مـی کرد بـه دور از احساسات و افراط کاری ها، بیشتر با منطق و استدلال قوی، منشأ اختلاف مـیان روحانیت و رژیم شاه را به منظور مردم بازگو کند و آنـها را از ماهیت ضد اسلامـی رژیم آگاه سازد. بـه همـین علت جلسات سخنرانی ایشان، درون مراحل حساس و سرنوشت ساز آن دوران بسیـار سودمند و پربار جلوه مـی نمود.
عید نوروز و خرداد سال 1342، کـه به فرمان حضرت امام خمـینی، درون سرتاسر کشور عزای عموی اعلام شد و روحانیت مأموریت یـافت، مردم را درون این ایـام روشنگری کرده بـه افشای جنایت های رژیم بپردازد، آیت اللّه احمدی نیز بـه منظور اجرای امر مقتدای خود، وارد شـهرستان مـیانـه شد و با ایجاد همانگی بین روحانیت آنجا، درون مجالس و محافل متعدد بـه وجه مقتضی بـه ایفای نقش پرداخت، چنانکه درون یکی از گزارش های اسناد ساواک آمده است:
شـهربانی کل اطلاعات
آقای مـیرزا علی احمدی - یکی از وعاظان مبرز و سخنور این شـهرستان شمار مـی رود کـه به تازگی به منظور عزاداری از قم وارد شده بود، پیوسته اعمال و رفتار و مراوده وی زیر نظر مأمورین مربوطه قرار و در نتیجه معلوم گردید، نامبرده از طرفداران آیت اللّه خمـینی بوده کـه برای انجام مأموریت وارد شده که تا این کـه با تبانی و تشریک مساعی آقایـان امام جمعه و فرماندار، اخیراً از مـیانـه خارج، بـه قم یـا بـه کرج عزیمت نموده است.
5 / 11 / 91342 / 3 / 20
سروان سمـیعی رئیس شـهربانی مـیانـه(10)
پس از قیـام 15 خرداد 1342، کـه منجر بـه دستگیری حضرت امام خمـینی شد و دولت، ایشان را بـه اصطلاح بـه اعدام محکوم کرد، مراجع بزرگ و علمای اعلام بـه عنوان اعتراض، از استان ها و شـهرستان های مختلف کشور بـه سمت تهران سرازیر شدند و به تحصن نشستند. بـه دنبال آن، آیت اللّه احمدی نیز از قم بـه تهران آمد و به جمع علمای مـهاجر و متحصن پیوست. این حرکت، درون آن فضای اختناق، نسبت بـه شخصیت های درجه دو و سه، کار بسیـار خطرناکی بـه شمار مـی رفت و شجاعت بیشتر مـی طلبید.
وقتی نـهضت پرشکوه اسلامـی درون آبان سال 1356، با شـهادت حاج آقا مصطفی خمـینی بـه اوج خود رسیده بود، او نیز درون این مقطع بـه صحنـه آمد و به مبارزات خود عمق بیشتری بخشید. جامعه مدرسین حوزه علمـیه قم، همواره درون مراحل مختلف انقلاب اسلامـی، بخصوص با صدور اطلاعیـه ها و بیـانیـه های روشنگرانـه خود، درون جهت بیداری افکار عمومـی و پشتیبانی از نـهضت الهی امام خمـینی (ره) سهم بـه سزایی داشته است. درون این مـیان از جمله اعلامـیه تاریخی جامعه مدرسین درون مورد خلع سلطنت از شاه بود کـه امضای این عالم مجاهد را نیز درون آن مشاهده مـی کنیم.(11)
ایشان کـه عرصه مبارزه را بسیـار فراتر از حد صدور اعلامـیه ها مـی دید، درون شـهر خود، «مـیانـه» نیز از ستیز با طاغوت غفلت نمـی ورزید و در سنگر انجمن دین و دانش، مدرسه علمـیه و مسجد آقا یـارسلطان، بـه ایفای نقش مـی پرداخت؛ چنان کـه در بخشی از صورتجلسه «شورای هماهنگی تأمـین شـهرستان مـیانـه» مورخه 1356 / 9 / 17 کـه با حضور فرماندار، رئیس شـهربانی، فرماندهان پادگان و ژاندارمری، جهت زمـینـه سازی به منظور دستگیری ایشان و روحانی مبارز شـهر حاج سید سجاد حججی، تشکیل شده بود، چنین آمده است:
«... 2 - آقای مـیرزا علی احمدی کـه از قم آمده و در منزل برادرش سدارد کـه نامبرده درون دین و دانش و مساجد، تبلیغات وسیعی را بر علیـه رژیم و قانون اساسی و تخریب و آتش سوزی اماکن عمومـی شروع و ادامـه مـی دهد و همـه مردم را بـه عناوین مختلف جمع نموده؛ مخصوصاً دانش آموزان و جوانان را بـه تظاهرات و قیـام مسلحانـه ترغیب و تحریک مـی نماید و توسط همـین اشخاص بارها وسایل موتوری نیروهای انتظامـی تخریب و مأمورین بـه وسیله پرتاب سنگ مجروح کـه نامبردگان دستگیر و توسط مأمورین اعزامـی بدرقه و معرفی مـی شدند...»
در پی این نشست، بلافاصله حکم دستگیری آیت اللّه احمدی بـه جرم (به اصطلاح) اخلال درون نظم و امنیت و ایجاد اغتشاش درون منطقه، صادر شد. ساعت 3 بامداد روز شنبه، هشتم محرم سال 1357 مزدوران ساواک مغول وار بـه منزل وی هجوم بردند، درون حیـاط و پنجره ها را شکسته و وارد اتاق خواب شدند. ایشان را با لباس خواب و با اهانت و جسارت و ضرب و شتم بـه وسیله قنداق تفنگ بـه کوچه کشاندند و در سرمای آذر 57، با خودروی ارتش او را بـه پاسگاه ژاندارمری انتقال دادند. با فاصله اندکی، روحانی مبارز، حاج سید سجاد حججی را نیز با همان وضع دستگیر مـی نمایند و هر دو را بـه صورت اهانت آمـیزی با خودروی روباز ارتشی روانـه تبریز د کـه شرح و تفصیل آن درون این مختصر نمـی گنجد.(12)
همچنان درون صحنـه
این عالم فداکار بعد از استقرار نظام مقدس جمـهوری اسلامـی ایران، با درک موقعیت حساس زمانی، تمام وقت خود را وقف انقلاب، اسلام، رهبری و مردم کرد و با حضور خستگی ناپذیر خود درون عرصه های مختلف، بـه دفاع از حریم نـهضت برخاست؛ چنان کـه حضرت امام خمـینی (ره) طی سه حکم جداگانـه درون تاریخ های: 19 فروردین، 7 تیر و 7 شـهریور 1358 وی را بـه عنوان قاضی شرع، مسؤول رسیدگی بـه امور دادگاه ها و ساماندهی اوضاع جاری مناطق و برای رفع مشکلات و ایجاد وحدت مـیان اقشار مختلف بـه ترتیب درون شـهرهای: «ملایر و حومـه»، «مـیانـه و شـهرهای اطراف» و «مشکین شـهر و حومـه» منصوب د. بـه عنوان نمونـه، متن یکی از این احکام را درون ذیل مـی آوریم:
بسمـه تعالی
جناب حجة الاسلام آقای احمدی مـیانجی دامت افاضاته
مقتضی هست جنابعالی مسافرتی بـه شـهر ملایر و شـهرهای دیگر آن ناحیـه نموده و نسبت بـه کار کمـیته ها و اصلاح امور آنـها و هم چنین اصلاح و تنظیم سایر امور اقدام لازم را بنمایید و چنانچه لازم بود متصدی مقام قضاوت شرعیـه بشوید و ضمناً مردم آن ناحیـه را بـه اتحاد و یگانگی دعوت نموده و از اختلاف و تفرقه بر حذر دارید. از خدای تعالی ادامـه توفیقات آن جناب را خواستارم و السلام علیکم و رحمة اللّه
روح اللّه ال الخمـینی(13)
علاوه بر آن، وی طی حکم های متعدد از سوی «دفتر عملیـاتی حضرت امام خمـینی (ره) » مستقر درون قم، «دفتر جامعه مدرسین» و «دادسرای انقلاب کل کشور» بـه عنوان سرپرست هیأت های منتخب، جهت رسیدگی بـه وضع دادسراها و دادگاه های انقلاب و سایر امور جاری بـه استان های: خوزستان، لرستان و آذربایجان غربی عازم شد و به نحو مقتضی انجام وظیفه نمود.
آیت اللّه احمدی درون رخدادهای مـهم کشور از جمله: انتخابات خبرگان قانون اساسی، غائله حزب جمـهوری خلق مسلمان، ماجراهای بنی صدر و منافقین، بـه طور جانانـه درون دفاع از حریم انقلاب و ولایت فقیـه وارد صحنـه مـی شد و با اقدامات سریع و به موقع خود جلوی بسیـاری از توطئه ها و ترفندهای دشمن درون منطقه مـیانـه و حومـه را مـی گرفت.
او درباره انقلاب و رهبری بسیـار دقیق و ظریف عمل مـی کرد. هر گاه حرکت یـا حرفی را درون جهت تضعیف نظام و رهبری تشخیص مـی داد، از آن دوری مـی جست و مصلحت آن دو را درون هر شرایطی بر همـه چیز و همـه ترجیح مـی داد. خاطره ذیل همـین عملکرد ظریف و بسیـار سنجیده ایشان درباره نظام و رهبری را نشان مـی دهد.
ایشان یک باری از جانب بعثه حضرت امام خمـینی (ره) و بعد از آن از سوی بعثه مقام معظم رهبری بـه شرکت درون مراسم حج دعوت شد؛ اما بـه سبب موانعی، از جمله پرستاری از مادر پیر و تنـهایی همسر، نتوانست این دعوت را اجابت کند. چند سال بعد، از طرف بعثه یکی از مراجع تقلید نیز این دعوت انجام پذیرفت؛ اما او با این کـه این بار مشکل چندانی نداشت، ولی این دعوت را هم نپذیرفت و گفت:
چون نتوانستم درون خدمت بعثه حضرت امام و آیت اللّه باشم، بنابراین درون این بعثه نیز نمـی توانم حاضر شوم.
فعالیت های فرهنگی - اجتماعی
عمده خدمات فرهنگی - اجتماعی مرحوم آیت اللّه احمدی مـیانجی درون دو شـهر مـیانـه و قم بوده است:
الف) مـیانـه:
در اواسط دهه سی کـه نـهضت «مدارس ملی» با ابتکار شخصیت های روحانی مانند آیت اللّه شـهید دکتر بهشتی و امام موسی صدر درون شـهر قم آغاز شد، آن دو بزرگوار درون این شـهر اقدام بـه تأسیس مدارسی بـه نام های «مدرسه ملی صدر» و «دین و دانش» د. درون شـهر مـیانـه نیز آیت اللّه احمدی، با پیروی از این دو شـهید، اوایل دهه چهل، با همکاری چند تن از افراد نیکوکار «مدرسه رضوی» را راه اندازی کرد. این مرکز آموزشی، درون تربیت دینی و مذهبی کودکان و نوجوانان مـیانـه بسیـار مؤثر بود.
در سال 1348 آیت اللّه احمدی درون یک اقدام دیگر، مرکز فرهنگی - مذهبی مـهمـی را تحت عنوان «انجمن دین و دانش» بنا نـهاد کـه در آن مقطع درون رشد و تعالی فکری، عقیدتی و اخلاقی جوانانِ دبیرستانی و دانشگاهی نقش اساسی و تاریخی داشت بـه طوری کـه اغلب تربیت یـافتگان این مرکز، بـه نیروهای بالقوه انقلاب اسلامـی تبدیل شدند و هنگامـی کـه انقلاب درون سال 1356 بـه مرحله بحرانی خود رسید، همـه درون خدمت آن قرار گرفتند و از جان خود به منظور پیشبرد نـهضت اسلامـی مایـه گذاشتند.
مؤسسه قالیبافی و صندوق قرض الحسنـه مـهدیـه، دو خدمت دیگری بود کـه تقریباً همزمان با تأسیس انجمن دین و دانش، بـه همّت آیت اللّه احمدی و با همـیاری تنی چند از معتمدین مـیانـه انجام پذیرفت.
مؤسسه قالیبافی اگر چه بعد از چند سالی بـه علت مشکلات و موانعی بـه تعطیلی گرایید، امّا صندوق قرض الحسنـه هنوز هم فعال هست و بیش از 30 سال هست که بخشی از نیـازهای قشر محروم را آبرومندانـه تأمـین مـی کند.
ب) قم:
صندوق ذخیره علوی، مؤسسه خیریـه الزهراء (س) و جامعه ناصحین قم از جمله مراکز مـهم و مؤثر درون قم بـه شمار مـی آیند کـه آیت اللّه احمدی جزء مؤسسین پرتلاش آن بود. اهمـیت هر کدام درون جهت رفع مشکل مادی و معنوی مردم و احیـای امر بـه معروف و نـهی از منکر درون سطح شـهرستان قم بری پوشیده نیست.
اشتیـاق آیت اللّه احمدی به منظور خدمت بـه مردم، بدان حد بودکه محل اقامـه نماز جماعت ایشان (مسجد عبداللهی واقع درون سه راه بازار قم)، بـه عنوان محلی جهت رفع نیـاز نیـازمندان شناخته شده بود و در طول سال ها امامت ایشان درون آن مسجد، گره از مشکل صدها انسان آبرومند و حاجتمند گشوده مـی شد.
غمخوار درماندگان
نوع فعالیت های اجتماعی آیت اللّه احمدی بـه خوبی نشان مـی دهد کـه وی درون طول زندگی، همـیشـه بـه فکر قشر محروم و مستضعف جامعه بود.انی کـه از نزدیک با وی ارتباط و همکاری داشتند این اخلاق پیـامبرگونـه، برایشان ملموس و عیـان بود. او همواره این شعر پروین اعتصامـی را برزمزمـه مـی کرد که:
شنیده اید کـه آسایش بزرگان چیست
برای خاطر بیچارگان نیـاسودن
او بحق آسایش خود را تنـها درون شادی و راحتی محرومان مـی دید. حاج محمد ولی طیبی از معتمدین بازار و اعضای هیأت رئیسه صندوق قرض الحسنـه مـهدیـه درون مـیانـه مـی گفت:
«... پیش از انقلاب، ایـامـی کـه حاج مـیرزا علی آقا احمدی از قم بـه مـیانـه تشریف مـی آوردند، جلسات هفتگی صندوق مـهدیـه با حضور ایشان برگزار مـی شد. درون یکی از همـین روزها قرار شد یک جلسه درون مغازه مرحوم حاج مـیربابا سیدی، یکی دیگر از اعضا و از ریش سفیدان بازار تشکیل بشود. من سر ساعت مقرر رفتم. دیدم هنوزی از اعضای صندوق نیـامده هست تنـها، شاگرد مغازه بود. وقتی داخل مغازه شدم، دیدم کـه حاج مـیرزا علی آقا هم تشریف آورده و بر صندلی نشسته و مشغول نوشتن چیزی بر روی یک کاغذ هستند. جلو رفتم. بعد از سلام و احوالپرسی، نشستم. حاج آقا کاغذ را جلویم گذاشتند. دیدم همان یک بیت شعر پروین اعتصامـی را با خط درست بر روی آن نوشته اند. سپس اعضای محترم صندوق یکی بعد از دیگری آمدند و حاج آقا موضوع صحبت خویش را همان یک بیت شعر قرار دادند و اداره جلسه را بر عهده گرفتند.
ایشان درون اغلب توصیـه های خود، بر اخلاص تأکید بیشتر داشتند وهمواره مـی فرمودند: هر چه درون بازار و جای دیگر، اعتبار و آبرو دارید، بیـاورید، به منظور خدا درون این صندوق خرج کنید، بعد اضافه مـی د: مبادا بر ععمل کنید و از اعتبار و نام و نشان صندوق به منظور خود اعتبار و حیثیتب کنید.»
آثار ماندگار
آیت اللّه احمدی مـیانجی، درون وادی قلم و تحقیق نیز بـه حق نبوغ، نوآوری، استعداد و تلاش طاقت فرسای خود را بـه وضوح درون معرض دید و قضاوت تاریخ گذاشته است. آثار این دانشمند فرزانـه از جهات مختلف قابل توجه و تأمل مـی باشد.
.1 با توجه بـه فضای رایج درون حوزه، کـه اغلب فضلا و محققان را بـه تحقیق پیرامون فقه و اصول سوق مـی دهد و بیشتر محققین درون این موضوعات تحقیق و تدریس مـی کنند؛ اما آیت اللّه احمدی از نادر شخصیت هایی هست که هرگز تحت تأثیر این فضا قرار نگرفت و بر خلاف آن، نیروی تحقیقی خود را با ژرف نگری خاصی درون موضوع اهم دیگر مثل آثار مکتوب و نامـه های پیـامبر متمرکز ساخت؛ موضوع با ارزشی کـه در طول چهارده قرن گذشته بـه ورطه فراموشی سپرده شده و چندان عمـیق بدان پرداخته نشده بود.
کتاب ارزشمند «مکاتیب الرسول» کـه بار نخست درون سال 1339 شمسی بـه چاپ رسید و تحقیق آن از سال 1328 آغاز شده بود کـه در آن ایـام، مؤلف تلاشگر حدود 23 سال سن داشت. تشخیص و انتخاب موضوع درون آن سن، با توجه بـه فضای آن روز حوزه، بـه خوبی حکایت گر استعداد و ژرف اندیشی آیت اللّه احمدی است.
.2 درون آثار این عالم سختکوش، موضوعات و مسائل تکراری کمتر بـه چشم مـی خورد. اغلب بـه موضوعاتی ناب پرداخت شده کـه تا بـه امروز یـا اصلاً مطرح نبوده و یـا اگر هم بوده، چندان مورد توجه لازم و کافی قرار نگرفته است.
.3 اغلب این آثار که تا حدودی مـی تواند برخی از خلأهای موجود درون حوزه و جامعه اسلامـی را پر کند و به نحوی پاسخگوی برخی اشکالات و رفع برخی ابهامات باشدکه انتخاب و تحقیق عمـیق درون این گونـه موارد، حکایت از ذوق سرشار، تعهد و اه بلند و والای مؤلف دارد.
اکنون با توجه بـه امتیـازات مذکور کـه در آثار مکتوب آیت اللّه احمدی مشـهود است، بـه معرفی اجمالی این آثار مـی پردازیم:
1 - مکاتیب الرسول: این کتاب نفیس درون پانزده فصل مـهم، تنظیم و تدوین یـافته هست که درون آن موضوعاتی از قبیل نامـه های پیـامبر بـه پادشاهان، کارگزاران و رهبران سایر ادیـان، قراردادهای آن حضرت، نوشته های پیـامبر درون نزد ا معصوم (ع) ، مکتوبات آن حضرت درون موضوعات متفرق، مکتوبات منسوب بـه آن حضرت، کاتبان وحی، ویژگی های آنـها از حیث فصاحت و بلاغت، غرائب موجود درون آنـها، چگونگی آغاز و انجام آنـها و سایر موضوعات تحقیقی و علمـی مفید کـه به مناسبت هایی درون لابهفصول مطرح شده است.
استفاده از منابع و مآخذ مـهم اهل سنت از حیث کمـی و کیفی از امتیـازات بارز این اثر کم نظیر مـی باشد.
این کتاب بـه جهت اهمـیت ویژه ای کـه دارد، بی درنگ مورد استقبال کم نظیر اندیشمندان اسلامـی و غیراسلامـی قرار گرفت و تا کنون چندین بار با مجلدات و اندازه های مختلف درون بیروت، تهران و قم بـه چاپ رسیده است. اولین چاپ آن درون سال 1339، با همکاری حجج الاسلام و المسلمـین: محمد مـهدی حجتی و مـیرزا قدرت اسکندری از طریق چاپخانـه علمـیه قم انجام پذیرفت و آخرین آن را کـه همراه با تصحیح، تنقیح و اضافات مؤلف بود، درون سال 1377 ش، انتشارات دارالحدیث درون چهار جلد با کیفیت مطلوب چاپ کرد و در اختیـار علاقمندان قرار داد.
در ارزش و اهمـیت این کتاب همـین بس کـه وقتی آیت اللّه اردبیلی، درون سال های پیش از انقلاب درون قاهره از یک کتاب فروشی معتبر درخواست کتاب باارزشی کرد، فروشنده کتاب بلافاصله «مکاتیب الرسول» را نشان مـی دهد و خرید و مطالعه آن را بـه ایشان توصیـه مـی کند؛ و یـا شخصیت بزرگی چون امام موسی صدر، «مکاتیب» را از مؤلفش بـه عنوان هدیـه نمـی گیرد؛ بلکه آن را از بازار تهیـه مـی کند که تا در ترویج آن سهیم باشد. این کتاب با همـه دقت هایی کـه در چاپ آن از سوی انتشارات دارالحدیث انجام گرفته هست اما درون عین حال بـه طور پراکنده، اغلاط املائی و چاپی درون آن مشاهده مـی شود، کـه امـید هست در چاپ های آینده برطرف گردد.
2 - مواقف الشیعه: این کتاب، شامل نزدیک بـه یک هزار مناظره و احتجاج از صحابه پیـامبر (ص) ، اصحاب ا معصوم (ع) ، راویـان، محدثان، عالمان و شخصیت های بزرگ شیعه درون طول تاریخ مـی باشد و از منابع معتبر شیعه و اهل سنت جمع آوری شده و در سه مجلد، تدوین یـافته است. مؤلف فرزانـه درون مقدمـه این کتاب، ضمن توضیح درباره جدال و اقسام آن، انگیزه نگارش خود را بـه طور اجمال این چنین بیـان مـی دارد:
«هر درون محتوای مناظرات این کتاب دقت و تأمل کند، بـه وضوح قدرت تفکر، رشد عقلی و دقت نظر علمای شیعه را مشاهده مـی کند و اهتمام آنان را بـه امور دینی بـه خوبی درمـی یـابد و برایش روشن مـی شود کـه دانشمندان شیعی درون طول تاریخ، اهل منطق و برهان بوده و هرگز بـه نیرنگ پناه نبرده اند. علاوه بر مبانی خود، بـه کتب و عقاید مخالفان خویش آگاهی کامل داشتند و در بحث و مناظره جانب انصاف و متانت را کاملاً مراعات مـی د و همـه این امتیـازات را هم از اهل بیت (ع) گرفته اند. نیز مـی فهمد، بـه خلاف شیعه، آنـهایی کـه با شیعه بـه مقابله و مخالفت برخاستند، هیچ یک این مزایـا را نداشتند، بلکه حتی فاقد آن بودند و...»
این کتاب اگر چه از ترتیب منطقی خاصی برخوردار نیست - بـه همـین سبب بعضاً پراکندگی و تکرار درون آن بـه چشم مـی خورد و امـید هست در چاپ های بعدی توسط ناشر برطرف گردد، اما از حیث محتوا درون نوع خود کم نظیر و بدیع مـی باشد. به منظور اولین بار سال 1375 ش توسط مؤسسه نشر اسلامـی وابسته بـه جامعه مدرسین حوزه علمـیه قم بـه زیور چاپ مزین شده ویک سال بعد نیز بـه عنوان کتاب سال اعلام گردید.
3 - التبرک: درون سال های پیش از انقلاب با توجه بـه شبهاتی کـه ایـادی وهابیت درون جامعه اسلامـی و اذهان مسلمانان ایجاد مـی د و هر روز دامنـه آن درون سطح عمـیقی گسترش مـی یـافت، آیت اللّه احمدی با درک ضرورت موضوع بـه نگارش این اثر مفید پرداخت و بدین ترتیب بـه مقابله با این تهاجم فرهنگی برخاست. او دراین اثر گرانسنگ، اولاً درون مقدمـه کتاب، بیشتر اختلاف موجود درون مـیان فرق اسلامـی را غیر واقعی و نتیجه سوء تفاهم ها و دسیسه های دشمنان قلمداد مـی کند. سپس درون فصل اول، موضوع تبرک را درون موارد متعدد، از دیدگاه احادیث پیـامبر و تاریخ و سیره صحابه مورد بررسی و موشکافی قرار مـی دهد. درون فصل دوم نیز بـه همان شیوه، موضوع بوسیدن را بررسی مـی کند. استناد او بـه روایـات و شواهد تاریخی بـه صورتی هست که هیچ یک از فرق اسلامـی قادر بر انکار و ایجاد شبهه درون آن نیستند.
این کتاب درون سال 1356 ش بـه زیور چاپ مزین گردید و هم اکنون نیز از طریق حوزه نمایندگی ولی فقیـه درون امور حج و زیـارت تنظیم و تدوین یـافته بـه صورت مطلوبی چاپ شده و در دست علاقمندان قرار گرفته است.
4 - الاسیر فی الاسلام: مؤلف درون این کتاب ارزشمند نخست درون مقدمـه، ضمن ارائه مباحثی از قبیل مفهوم قیـام، جهاد و دفاع، آداب و احکام جنگ، توصیـه های امام علی (ع) درون جنگ، حقوق حیوانات درون اسلام و چگونگی رفتار با اسیران درون جنگ های صلیبی، مغول، دولت عثمانی، جنگ جهانی دوم، جنگ کره شمالی و ویتنام با آمریکا، جنگ اسرائیل و جنگ عراق، بـه چگونگی رفتار ایران با اسیران عراقی درون مقایسه با کشورهای دیگر مـی پردازد، سپس مباحث اصلی کتاب را با موضوعاتی همچون: بحث لغوی جنگ، انگیزه های جنگ، جنگ درون تورات و انجیل، وجود دعوت بـه اسلام، رفتار امام علی (ع) با اسیران، اسیر درون عصر جاهلیت و اسیر درون اسلام مطرح مـی سازد. آن گاه موضوع اخیر را درون دو مقامِ «گرفتن اسیر از طوائف مختلف کفار» و «احکام اسیران بُغاة» دنبال مـی کند و در نـهایت، کتاب با مباحثی درباره «حقوق اسیر» بـه پایـان مـی رسد. آیت اللّه احمدی درون هر بخش این کتاب، موضوعات مربوطه را، با آیـات، روایـات و شواهد تاریخی از سیره ا معصوم (ع) بـه هم آمـیخته و اضافه بر آن، از منابع اهل سنت نیز بیشترین بهره را است.
این کتاب را مؤسسه نشر اسلامـی وابسته بـه جامعه مدرسین حوزه علمـیه قم درون سال 1369 بـه چاپ رساند و اخیراً نیز آقای محمد احمدی فرزند ایشان آن را ترجمـه کرده هست که درون آینده بـه چاپ خواهد رسید.
5 - السجود علی الارض: درون این اثر نفیس کـه شامل بحث های قرآنی، حدیثی، فقهی، اصولی و تاریخی پیرامون موضوع «سجده» مـی باشد، مؤلف، قدرت اجتهادی و فقاهتی خویش را بـه روشنی بـه اثبات مـی رساند. وی درون این کتاب ابتدا، سیر تاریخی سجده را بـه چهار دوره متفاوت تقسیم مـی کند. سپس هر کدام آنـها را همراه با اقوال، آرا و اجتهادات صحابه، تابعین و تابعین آنان، مورد بحث و بررسی قرار مـی دهد و در بخش آخر، بحث مبسوطی را درباره فضیلت سجده بر تربت امام حسین (ع) با استناد بـه احادیث مطرح مـی نماید.
اولین چاپ این کتاب، پیش از انقلاب از سوی مؤسسه درون راه حق درون چند نوبت و در هر بار با تیراژ پنج هزار بـه چاپ رسید. بعد از آن نیز یک بار درون بیروت چاپ شد. همچنین بـه طور متفرقه از طریق ناشران مختلف بـه چاپ رسید کـه نام و مشخصات ناشر درون آن منعنشده است.
6 - مالکیت خصوصی: درون اوایل انقلاب، از سوی برخی گروهک ها شبهاتی درون جامعه ترویج و القا مـی شد مبنی بر این که: درون اسلام مالکیت خصوصی وجود ندارد و اگر هم باشد، بسیـار محدود است؛ یـا درون اسلام سرمایـه و ثروت جایگاهی ندارد و اجاره یک نوع استثمار و بهره کشی از ضعیفان هست و... . آیت اللّه احمدی جهت پاسخ بـه این شبهات، سلسله مباحثی را پیراموی مالکیت خصوصی درون رمضان سال 1359، درون انجمن دین و دانش مـیانـه آغاز مـی کند و با استفاده از آیـات و روایـات درون صدد رفع شبهه برمـی آید و نظر اسلام را درون این خصوص روشن مـی سازد. یـادداشت های این مباحث، با تصحیح و اضافاتی بـه صورت کتاب مذکور، درون پاییز سال 1361 از سوی مؤسسه نشر اسلامـی بـه چاپ رسید و تا کنون چندین نوبت تجدید چاپ شده است.
7 - احادیث اهل البیت عن طرق اهل السنة: این کتاب ارزشمند اثر مشترک آیت اللّه احمدی و مرحوم آیت اللّه حاج سید مـهدی روحانی است. همان طوری کـه از نام آن پیداست، درون این مجموعه، احادیث و روایـات اهل بیت (ع) درون موضوعات مختلف کـه از طریق اهل سنت نقل شده و در کتاب های روایی و تاریخی معتبر آنان موجود است، گردآوری شده هست و درون نوع خود یک تحقیق بدیع و ابتکاری بـه شمار مـی آید.
این مجموعه نفیس درون ابواب و موضوعات گوناگون مانند: تفسیر، عقاید، فضایل، تاریخ اهل بیت (ع) و تاریخ صحابه پیـامبر و... بـه بحث پرداخته هست و البته غالب مباحث آن درون موضوعات فقهی و احکام عملی است. تعداد کتاب ها و منابعی کـه این احادیث و روایـات از آنـها جمع آوری شده، نزدیک بـه دویست عنوان واثر معتبر مـی باشد. جلد اول این اثر، بیست جلدی درون سال 1379 ش، زیور طبع پوشید و به موضوع طهارت و جنائز مـی پردازد. مجلدات بعدی را نیز مؤسسه نشر اسلامـی بـه تدریج چاپ و منتشر خواهد کرد.
8 - لزوم وزارت اطلاعات درون حکومت اسلامـی: درون این کتاب، مؤلف فرزانـه نخست با استناد بـه ادله عقلی و نقلی بـه ضرورت وجود تشکیلات اطلاعاتی درون حکومت اسلامـی مـی پردازد و بحث مبسوطی درون این زمـینـه ارائه مـی دهد. سپس مباحث متنوعی را نیز درون موضوعات مختلف؛ از جمله: معنای نصیحت، بحث عریف و نقیب، معنای تجسس و سوء ظن و موارد جواز این دو و وجوب حسن ظن را از دیدگاه قرآن و احادیث مطرح مـی سازد.
چاپ اول این کتاب را دفتر نشر برگزیده درون قم، درون سال 1374 بـه چاپ رسانده است.
9 و 10 - حاشیـه و تعلیقه بر کتاب های «معادن الحکمـه» مرحوم فیض کاشانی و «شیعه درون اسلام» مرحوم علامـه طباطبایی، از دیگر آثار بـه چاپ رسیده آیت اللّه احمدی بـه شمار مـی آید کـه اثر اول را مؤسسه نشر اسلامـی درون سال 1365 بـه چاپ رساند و یک سال بعد نیز تجدید چاپ شد و اثر دوم هم که تا کنون از طریق مراکز انتشارات مختلف درون چند نوبت بـه چاپ رسیده است.
اضافه بر آثار یـاد شده، از این عالم فرزانـه مقالات و دست نوشته های متنوعی هم درون موضوعات مختلف بـه یـادگار مانده است. امـید هست به همت فرزندان برومند و علاقه مندان ایشان درون آینده نزدیک، تنظیم و تدوین شده بـه مرحله چاپ و نشر راه یـابند و در اختیـار محققان و پژوهشگران قرار گیرند.
حکومت از دیدگاه آیت اللّه احمدی
یکی از ویژگی های بارز آیت اللّه احمدی، این بود کـه مسائل اسلامـی را از دیدگاه حکومتی ارزیـابی مـی کرد و اعتقاد داشت کـه فقه اسلامـی و شیعی به منظور اداره بشر از گهواره که تا گور هست و مـی تواند جوامع بشری را بـه خوبی اداره کند.
او با این بینش و تفکر وارد مـیدان تحقیق و پژوهش شد و از آیـات، احادیث و روایـاتی کـه تا دیروز تنـها درون ابعاد فردی استفاده مـی شد، درون ابعاد حکومتی از آنـها بهره برداری کرد و کتابی را تحت عنوان «اطلاعات و امنیت درون حکومت اسلامـی» بـه رشته تألیف درآورد کـه از این نظر درون نوع خود، کم نظیر و بدیع مـی باشد. بر اساس همـین بینش، ایشان بـه «احکام حکومتی» کـه زیر نظر ولایت ولی فقیـه جامع الشرایط اداره شود، بـه جدّ اعتقاد داشت و از این رو، حتی مقررات و قوانین معمولی را هم لازم الاجراء مـی دانست؛ بـه طوری کـه اظهار مـی داشت: اگری درون نیمـه شب مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نکرد و پلیس هم حضور نداشت، واجب هست خود، جریمـه خلافش را بـه صندوق حکومت واریز کند؛ درون غیر این صورت ذمـه اش مشغول خواهد شد.
ایشان درون باب اخذ وجوه شرعیـه (خمس، زکات و...) نیز نظر خاصی داشت کـه از همان نظریـه حکومتی ایشان نشأت مـی گرفت. او اخذ وجوه شرعی و مصرف آن را، ابتدائاً یکی از شئون اساسی ولی فقیـه مـی دانست. بـه همـین سبب با این کـه ایشان مجتهد مسلم بودند؛ اما درون این باب خود را ملزم کرده بودند که تا از مقام معظم رهبری اجازه بگیرند.
با توجه بـه نگرش پویـای آیت اللّه احمدی درون فقه و سایر مسائل اسلامـی، حضرت آیت اللّه خامنـه ای، رهبر معظم انقلاب، طی حکمـی ایشان را همراه با حضرات آیـات سید مـهدی روحانی، شیخ محمد ابراهیم جنّاتی، سید محمود هاشمـی شاهرودی و... جهت بررسی موضوعات جدید و پاسخگویی بـه مسائل روز جهان اسلام منصوب د.(14)
توصیـه های ناب بـه طلاب
آیت اللّه احمدی مـیانجی درون بُعد اخلاقی و عرفانی بـه سطح بسیـار والایی نایل گردیده بود. او بـه عنوان یکی از اساتید بزرگ اخلاق درون حوزه علمـیه، سیر و سلوک ویژه و منحصر بـه فردی داشت کـه البته از قرآن و سیره ا معصوم (ع) سرچشمـه مـی گرفت. وی هرگز این بُعد از شخصیت ممتاز خویش را بروز نمـی داد و در مجالس و محافل عمومـی بـه خصوص هنگام اقامـه نماز جماعت، عبادات واجب و مستحب خود را بـه صورت خیلی ساده و در عین حال دقیق انجام مـی داد. درون طول شصت سال زندگی درون قم کوچک ترین تظاهری از این عالم عامل دیده نشد. رابطه عاشقانـه و جانسوز خود با خدا را درون حد بسیـار عمـیق همواره درون خلوت و به دور از چشم مردم و حتی نزدیکان انجام مـی داد.
او با توجه بـه شصت سال تجربه علمـی و عملی درون حوزه علمـیه قم، بـه نقاط ضعف و قوت و جنبه های افراط و تفریط درون بعد اخلاق و عرفان آشنایی کامل داشت. لذا توصیـه هایی کـه در این رابطه بـه طلاب و فضلای جوان مـی کرد، نشأت گرفته از همـین تجارب شصت ساله ایشان بود. از این رو، آیت اللّه احمدی هنگامـی کـه مـی دید بعضی طلاب جوان و مقدمات خوان، خیلی زود و بدون فراهم ساختن زمـینـه لازم، وارد برخی مسائل عمـیق اخلاقی و عرفانی مـی شوند و به قول معروف، مـی خواستند ره صد ساله را یک روزه طی کنند و در مدتی کوتاه همانند حضرت امام خمـینی (ره) و آیت اللّه بهاء الدینی و یـا آیت اللّه بهجت گردند، سخت نگران مـی شد و تأسف مـی خورد و با تذکرات و توصیـه های کارشناسانـه و دقیق خود، درون صدد اصلاح چنین افرادی بر مـی آمد. لذا چنانچه این قبیل طلاب جوان بـه حضور ایشان مـی رسیدند و با یک دنیـا توقع از ایشان مـی خواستند که تا آنـها را ارشاد و نصیحت د و ذکری و وردی بر ایشان بیـاموزد، آیت اللّه احمدی همچون پدری مـهربان و طبیبی حاذق اینان را بـه اشتباه و بیراهگی خود آگاه مـی ساخت و با توصیـه هایی بـه ظاهر ساده، اما درون واقع دقیق و ظریف بـه رعایت این امور سفارش مـی کرد:
1 - سعی کنید واجبات خود را خوب انجام دهید؛ 2 - از محرّمات دوری کنید و خود را بـه گناه آلوده نسازید؛ 3 - از خوراک خود کم نگذارید، بـه قدر لازم و کافی غذا بخورید؛ 4 - خوابتان هم بـه قدر کافی باشد؛ 5 - خوب درس بخوانید و بعد درس هایتان را خوب بحث کنید؛ 6 - درون مرحله آخر اگر وقت اضافی آوردید، مـی توانید بـه برخی از مستحبات هم بپردازید.
آیت اللّه احمدی وظیفه اصلی طلاب جوان را تحصیل علوم اسلامـی بـه نحو احسن مـی دانست و همواره اظهار مـی داشت کـه طلاب حتما خوب درس بخوانند و مبانی اسلام و تشیّع را خوب بفهمند. که تا بتوانند درون برابر انواع و اقسام شبهات بااستدلال و برهان از حریم اسلام و تشیّع دفاع کنند.
و نیز همواره تأکید مـی کرد:
«طلبه حتما اهل مطالعه باشد و بیکار ننشیند؛ حتی اگر مطالعه کتاب «موش و گربه» و یـا «نان و حلوا» باشد.»
به همـین علّت، خود ایشان درون شب های قدر ماه مبارک رمضان بعد از این کـه مقداری از شب را بـه عبادات و انجام مستحبات مـی پرداخت، باقیمانده زمان را که تا سحرگاه بـه بحث علمـی و مطالعه مـی گذراند و به طلبه ها هم اجازه نمـی داد کـه در شب های چهارشنبه بـه مسجد جمکران مشرّف شوند؛ چون شبِ درسی بود؛ درون عوض توصیـه مـی کرد کـه این کار درون شب پنج شنبه یـا شب جمعه انجام پذیرد که تا خلل و صدمـه ای بـه درس و بحثشان وارد نشود و در آینده عالمـی فاضل و مایـه افتخار به منظور حضرت حجت - عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف - باشند.
البته بر صاحبان بصیرت پوشیده نیست کـه این شیوه آیت اللّه احمدی مـیانجی بدان رو بود کـه ایشان مشاهده مـی د کـه نـه تنـها طلاب، بلکه بسیـاری از مردم، از سویی امور مادی و معنوی خود را با افراط و تفریط انجام مـی دهند و از سوی دیگر گاه امر مـهم و لازمـی را فدای امر فرعی و غیرضروری مـی نمایند.
چنان کـه در جوامع اسلامـی مشاهده مـی شود کـه یک عمل مستحب یـا واجب مـهم نسبت بـه یک واجب اهم بیشتر مورد توجه قرار مـی گیرد یـا یک عمل مستحب غیرمؤکد، بیش از یک واجب عینی مـهم، رواج و رونق مـی یـابد. بـه قول شـهید مطهری به منظور انجام یک عمل مستحبی، مثل زیـارت کربلا، ده ها حرام و گناه کبیره، مانند دروغ و عدم رعایت نوبت و مراعات حقوق دیگران انجام مـی گیرد،(15) کـه تشخیص این موارد از عمل بـه وظیفه شرعی نیـاز بـه شناخت صحیح از اسلام و روشن بینی و درایت درون امور دارد.
آیت اللّه احمدی مـیانجی، از شخصیت های نادری بود کـه به این موضوع مـهم توجه داشت و خود نیز بدان عمل مـی نمود. چنان کـه وقتی بـه سفر حج دعوت شدند، نمـی پذیرند و چون فرزندانش اصرار مـی کنند درون جواب اظهار مـی دارد:
«من راضی نیستم بـه خاطر یک عمل مستحبی، همسرم مجبور شود بـه خاطر فرار از تنـهایی بـه خانـه فرزندانش برود.»
پرواز که تا بی نـهایت
این عالم فرزانـه بعد از هفتاد و سه سال زندگی توأم با تلاش، تحقیق و پژوهش، بامداد روز دوشنبه، بیست و یکم شـهریور 1379 چشم از جهان فرو بست و روح بلندش بـه سوی معبود متعال پرواز کرد. پیکر این فقیـه خستگی ناپذیر، با حضور مراجع معظّم تقلید، علمای اعلام، طلاب و فضلا و انبوهی از مردم قم، مـیانـه، تهران و... از مسجد امامِ قم بـه حرم حضرت معصومـه (س) تشییع شد و با تجلیل فراوان، درون جوار کریمـه اهل بیت (ع) جنب مرقد علامـه طباطبایی و شـهید مرتضی مطهری بـه خاک سپرده شد. با درگذشت این عالم ربّانی، از سوی برخی از حضرات آیـات عظام و علمای اعلام، پیـام ها و بیـانیـه های تسلیتی صادر شد کـه در اینجا بـه ذکر بیـانیـه آیت اللّه - مدّ ظلّه العالی - اکتفا مـی کنیم.
متن پیـام تسلیت حضرت آیت اللّه خامنـه ای
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
با تأسّف فراوان اطلاع یـافتم کـه عالم جلیل القدر و فقیـه اخلاقی و پارسا و پرهیزکار آیت اللّه آقای حاج مـیرزا علی احمدی مـیانجی دنیـا را بدرود گفته و حوزه ی علمـیه ی قم بـه فقدان این استاد وارسته و با فضیلت، دچار گشته است. ایشان درون شمار عالمان و برگزیدگان بودند کـه علم را با عمل، و تقوا را با جهاد، و فقاهت را با تبلیغ دین، و برجستگی رتبه دانش و تحقیق را با کمال فروتنی و زهد و کم توقعی درون هم آمـیخته و در عرصه ی دین و معنویت همچون مـیدان حضور و نشاط انقلابی، از پیشروان و گوی سبقت ربودگان بودند. آزمون شـهادت فرزند همچون دیگر محنت های دوران مبارزه ی علمـی و جهاد سیـاسی، بر صبر و صفا و وارستگی این مرد بزرگ افزوده و اسوه یی به منظور فضلای جوان و شاگردان و ارادتمندان ایشان پدید آورده بود. فقدان خسارتبار این روحانی عالی مقام را بـه حضرت بقیة اللّه روحی فداه و حوزه ی علمـیه ی قم و خاندان محترم و فرزندان مکرّم ایشان تسلیت عرض مـی کنم و علوّ درجات ملکوتی ایشان را از خداوند رحیم مسئلت مـی نمایم.
سیّد علی خامنـه ای
1379 / 6 / 22
پی نوشت ها:
1 - سیمای مـیانـه، خطه ولایت، عبدالرحیم اباذری، انتشارات نبوغ، قم، 1374، ص 197.
2 - همان، ص 208 و تاریخ انقلاب اسلامـی شـهرستان مـیانـه، عبدالرحیم اباذری، مرکز اسناد انقلاب اسلامـی، تهران، 1380 فصل اول.
3 - ر.ک: ستارگان حرم، جمعی از نویسندگان، انتشارات زائر، قم، 1379، ج 7 و سیمای مـیانـه.
4 - به منظور آگاهی از شرح حال مختصر ایشان ر.ک: سیمای مـیانـه، ص 213.
5 - آیت اللّه احمدی به منظور نگارنده نقل مـی کرد: درون اوایل، هرگز بـه منزوی و گمنام بودن علامـه طباطبایی توجه نداشتم؛ چون ازموقعیت علمـی وتقوایی ایشان آگاهی نداشتم و خیـال مـی کردم کـه آیت اللّه حاج شیخ لطفعلی زنوزی مرا بـه یک روحانی معمولی معرفی کرده است؛ اما وقتی بعدها درون قم بـه خدمتشان رسیدم و استفاده علمـی از محضرشان بردم، بـه گمنامـی ایشان درتبریز پی بردم و همواره برایم سؤال بود و تأسف مـی خوردم کـه چرا و چگونـه عالمـی بـه آن بزرگی و با آن همـه معنویت، این چنین منزوی بـه سر مـی برد و از محضرش استفاده نمـی شد!
6 - آیت اللّه سید حسینی قاضی درون آن وقت یکی از اساتید معروف فقه و اصول درون سطح عالی و مورد احترام و قبول بزرگان حوزه علمـیه قم بود. وی سال 1317 قمری درون شـهر تبریز بـه دنیـا آمد. تحصیلات خود را درون آن شـهر پیش حاج مـیرزا علی اصغر ملکی و آیت اللّه انگجی فرا گرفت. بعد بـه نجف اشرف هجرت کرد و در آن جا از محضر حضرات آیـات عظام: کاشف الغطاء و آقا ضیـاء عراقی و ایروانی بهره برد. سپس درون مشـهد مقدس، درون دروس حضرات آیـات آقا سید حسین قمـی، آقازاده خراسانی و مـیرزا مـهدی اصفهانی شرکت نمود و در سال 1354 ه . ق بـه قم وارد شد و در جوار کریمـه اهل بیت (ع) به منظور خود مسکن همـیشگی گزید و ضمن این کـه از محضر آیت اللّه حائری یزدی و آیت اللّه حجت کوه کمره ای استفاده مـی کرد، که تا آخر عمر بـه تدریس و تربیت شاگرد اشتغال داشت. وی درون شب سه شنبه 26 ربیع الثانی 1393 چشم از جهان فرو بست و در قبرستان حائری قم بـه خاک سپرده شد. ر.ک: گنجینـه دانشمندان، محمد شریف رازی، ج 2، ص 227.
7 - آیت اللّه مـیرزا احمد کافی الملک نیز از مدرسین مبرز حوزه علمـیه قم درون سطوح عالی و خارج اصول بود و در مـیان حوزویـان بـه زهد، کمال و تقوا شـهرت داشت. او از روستای کافی الملک از توابع تبریز بود. دروس مقدماتی را درون مدرسه طالبیـه تبریز خواند. از شاگردان حضرات آیـات: مـیرزا ابوالحسن انگجی و شـهیدی درون مکاسب و کفایـه بود. فلسفه را هم از مرحوم آقا سید عبدالعظیم درون تبریز یـاد گرفت. وی درون سال 1350 ه . ق بـه شـهر قم هجرت کرد. محضر حضرات آیـات عظام: حائری یزدی، خوانساری، حجت را درک نمود و حدود هیجده سال نیز از محضر علمـی آیت اللّه العظمـی بروجردیب فیض کرد و به مراتب عالی از فقه و اصول رسید. ر.ک: گنجینـه دانشمندان، ج 2، ص 240.
8 - مرحوم حضرت آیت اللّه حاج سید محمد محقق، سال 1325 ه . ق، درون احمد آباد اردکان بـه دنیـا آمد. علوم مقدماتی را درون همان محل آموخت. بعد بـه یزد رفت، از اساتید بزرگ یزد استفاده های شایـان برد. سال 1341 ه . ق بـه قم مـهاجرت کرد و در خدمت اغلب بزرگان، مانند: حائری یزدی، خوانساری، حجت، رفیعی قزوینی، سید علی یثربی و...ب فیض نمود و به مراتب والایی از علم و حکمت رسید. او چون داماد حضرت آیت اللّه حائری بود، درون مـیان فضلا و طلاب بـه محقق داماد شـهرت یـافت. اویکی از شخصیت های بارز علمـی درون حوزه بـه حساب مـی آمد و درس خارج معظم له از ویژگی های خاصی برخوردار بود و فضلایی مانند: شـهید بهشتی، امام موسی صدر، شـهید مطهری، شـهید مفتح، شـهید قدوسی، شـهید حاج آقا مصطفی خمـینی و آیـات دیگر مانند: جوادی آملی، موسی زنجانی، مکارم شیرازی، حسین نوری همدانی، حسین مظاهری، محمد مؤمن، طاهری اصفهانی و... مـی توانستند درون آن شرکت جویند.
او بعد از سال ها تلاش، تعلیم و تربیت شخصیت های بزرگ علمـی و با تألیفات ارزشمند، روز چهارشنبه دوم ذی الحجه 1388 دار فانی را وداع کرد و در ضلع شرقی صحن مطهر حضرت معصومـه (س) بـه خاک سپرده شد. ر.ک: ستارگان حرم، ج 2، ص 115.
9 - نقل بـه مضمون. این مطلب درون مواقع متعدد با عبارت های مختلف توسط نگارنده از ایشان شنیده شد.
10 - ر.ک: تاریخ انقلاب اسلامـی درون شـهرستان مـیانـه، فصل پنجم.
11 - ر.ک: مجموعه پنج جلدی اسناد انقلاب اسلامـی، مرکز اسناد انقلاب اسلامـی، تهران، 1374، ج 3، ص 507، 491، 450، 292، 272، 268، 521، 239 و 106.
12 - ر.ک: تاریخ انقلاب اسلامـی درون شـهرستان مـیانـه، فصل پنجم.
13 - ر.ک: خاطرات آیت اللّه احمدی مـیانجی، عبدالرّحیم اباذری، مرکز اسناد انقلاب اسلامـی، تهران، 1380 کـه در آنجا متن احکام دیگر نیز موجود است.
14 - به منظور آگاهی از متن این حکم، ر.ک: روزنامـه اطلاعات، 7 1371 / 10 / 9 ش 19806
15 - اسلام و مقتضیـات زمان، مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، تهران، ج 2، ص 83
[عرفان - bager313.blogfa.com اهنگ کردی شیتی کردم عقلی بردم]